هتک حرمت قرآن در روزهای اخیر باعث شده است بار دیگر موضوع سوء استفاده از احساسات مذهبی مسلمانان مورد توجه قرار بگیرد.

به گزارش ایکنا به نقل از واشنگتن پست، آدام تیلور (Adam Taylor) نویسنده این روزنامه در یادداشتی به موضوع قرآن‌سوزی‌های اخیر در اروپا پرداخت و نوشت: گروه کوچکی از افراطی‌ها در سوئد و دانمارک با سوزاندن نسخه‌های قرآن در سال جاری، جنجالی بزرگ و جهانی را برانگیختند. این اقدامات هتک حرمت علیه مقدس‌ترین کتاب مسلمانان، منجر به بحث دردناکی در مورد آزادی بیان در دو کشور لیبرال اروپایی و همچنین خشم در بخش‌هایی از جهان اسلام شده است.

این موج کنونی قرآن‌سوزی در ژانویه 2023 (دی ماه گذشته) توسط راسموس پالودان دانمارکی ـ سوئدی، یکی از اعضای راست افراطی، مقابل سفارت ترکیه در استکهلم آغاز شد. پالودان بار دیگر هفته بعد مقابل سفارت ترکیه در کپنهاگ این کار را پیگیری و تکرار کرد.

با این حال، در ماه ژوئن (خرداد ماه)، در تعطیلات رسمی مسلمانان(عید قربان)، زمانی که یک مرد عراقی قرآنی را بیرون مسجدی در کپنهاگ سوزاند، بیشتر مورد توجه جهانی قرار گرفت.

از آن زمان، تعداد حوادث قرآن‌سوزی به طور پیوسته افزایش یافته و دولت‌های سوئد و دانمارک را در مرکز واکنش‌های بین‌المللی قرار داده است. اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد در بیانیه‌ای پس از تماس با مت فردریکسن، همتای دانمارکی خود گفت: در حال حاضر در جدی‌ترین وضعیت امنیتی از زمان جنگ جهانی دوم به سر می‌بریم.

شاید اغراق نباشد ماه گذشته در حالی که عراق روابط دیپلماتیک خود را با سوئد قطع کرد، معترضان خشمگین به سفارت سوئد در بغداد حمله و بخشی از آن را به آتش کشیدند. کشورهای دیگر نیز اقدامات دیپلماتیک مشابهی انجام داده‌اند.

طالبان در افغانستان اعلام کرد که تمام فعالیت‌های سوئد در این کشور را در ماه جولای(مرداد) به حالت تعلیق درآورده است، در حالی که  سازمان همکاری اسلامی، یک نهاد بین دولتی متشکل از 57 کشور، از اعضای خود خواست تا روابط دیپلماتیک خود را با استکهلم و کپنهاگ کاهش دهند.

صدها معترض در 20 جولای (29 تیر) به دنبال گزارش‌هایی مبنی بر آتش زدن قرآن و پرچم عراق در استکهلم، به سفارت سوئد در بغداد یورش بردند.

با یادآوری حمله سال 2015 به دفاتر روزنامه طنز فرانسوی شارلی ابدو، که در آن افراد مسلح به تلافی انتشار کاریکاتورهای موهن به ساحت پیامبر اسلام(ص)، 12 نفر را کشتند، ترس از ایجاد موجی از تروریسم در سوئد و دانمارک وجود دارد. در این میان دولت سوئد اعلام کرد که افزایش تهدیدها منجر به تصویب قانون جدیدی شده که به پلیس اختیارات بیشتری برای بررسی مرزهای کشور و استفاده از نظارت الکترونیکی می‌دهد.

هتک حرمت قرآن و واکنش‌های سیاسی

علیرغم تأثیرگذاری شدید هتاکانی که کتاب‌های مقدس را می‌سوزانند، این افراد گروه بزرگی نیستند. در مقاله‌ای که روزنامه دانمارکی جیلندز پستن(Jyllands-Posten) منتشر کرد، نوشت: تعداد کمی افراد فعال در پشت تمام قرآن‌سوزی‌های اخیر وجود دارند. این روزنامه دانمارکی گزارش داد که اکثر آنها پیوندهای عمیقی با احزاب  Stram Kurs (خط سخت)، جنبش راست افراطی به رهبری پالودان 41 ساله داشتند.

سلوان مومیکا، پناهجوی 37 ساله عراقی که برای اولین بار در ماه ژوئن قرآن را سوزاند، به نظر می‌رسد پیشینه پیچیده‌تری داشته باشد. اگرچه او خود را ملحد توصیف کرده اما رسانه‌های خاورمیانه گزارش داده‌اند که او در زمان حضور در عراق با شبه نظامیان مسیحی افراطی مرتبط بوده است.

از دیگر سو رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، قرآن‌سوزی را با تلاش استکهلم برای پیوستن به ائتلاف نظامی ناتو مرتبط دانسته و بارها پیشنهاد کرده است که اگر مقامات سوئدی به اعطای مجوز برای این اعتراضات ادامه دهند، روند پیوستن سوئد را متوقف خواهد کرد. گرچه ترکیه در جریان اجلاس سران ائتلاف نظامی در ماه ژوئن وعده عضویت سوئد در ناتو را تأیید کرد،اما  متحدان اردوغان این احتمال را مطرح کردند که سوزاندن قرآن می‌تواند مشکلات بیشتری ایجاد کند.

قرآن‌سوزی، در سیاست‌های انتخاباتی داخلی نیز نقش داشته است. اردوغان که برای دو دهه در قدرت بود، به دلیل بحران اقتصادی ناشی از سیاست‌های عجیب و غریب، پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ماه مِی (خرداد ماه)، با کمپین سیاسی بزرگی روبرو شد. در ماه ژانویه (دی ماه گذشته)، کارشناسان در یک نظرسنجی به رویترز گفتند که با تمرکز بر سیاست خارجی(به ویژه مسئله قرآن‌سوزی)، اردوغان می‌تواند پایگاه خود را تحکیم کند.

اوزر سنجار (Ozer Sencar)، رئیس مؤسسه نظرسنجی متروپول، توضیح داد: ایجاد مشکل جواب داد و در نتیجه مردم پشت سر رهبر قدرتمند جمع شدند. این کار (تمرکز بر سیاست خارجی) نتیجه داد: اردوغان در دور دوم رأی آورد.

روند به تأخیر افتادن پیوستن سوئد به ناتو از سوی اردوغان نیز با تلاش‌های روسیه برای تجزیه اتحاد (کشورهای عضو ناتو) همسو بود. کارل اسکار بوهلین، وزیر دفاع مدنی سوئد، ماه گذشته به خبرنگاران گفت که بازیگران مورد حمایت روسیه، اظهاراتی را مانند اینکه دولت سوئد پشت هتک حرمت مقدسات است، تشدید کرده‌اند.

ادامه تنش بین آزادی بیان و باورهای مذهبی

تنش بین آزادی بیان و باورهای مذهبی که در آتش‌زدن‌های اخیر برجسته شد، بحرانی جدی است. برخی مسلمانان معتقدند که حتی به تصویر کشیدن شخصیتی مذهبی مانند پیامبر اسلام(ص) کفر است، چه رسد به شیوه‌ای تمسخرآمیز که شارلی ابدو و برخی دیگر به تصویر کشیده‌اند. هیچ دینی از سوزاندن کتب مقدس استقبال نمی‌کند، صرف نظر از اینکه این عمل نوعی بیان آزاد تلقی شود.

زمانی که یک شهروند سوری درخواست سوزاندن تورات و انجیل را مقابل سفارت خود در استکهلم داد، مقامات اسرائیلی از این کار شکایت کردند. احمد علوش، 32 ساله، مجوز دریافت کرده بود، اما آن روز کتاب‌ها را نسوزاند و به خبرنگاران گفت که تنها به آتش زدن اخیر قرآن اعتراض دارد.

به گزارش تایمز اسرائیل، علوش گفت: می‌خواهم نشان دهم که آزادی بیان محدودیت‌هایی دارد که باید در نظر گرفته شود.

علی‌رغم حمایت‌های طولانی‌مدت از آزادی بیان، هم سوئد و هم دانمارک قوانین توهین به مقدسات در مورد کتاب‌ها (کتب مقدس) را داشتند، اگرچه در سال‌های اخیر به ندرت از این قوانین استفاده می‌شد. سوئد در دهه 1970 این قانون را کنار گذاشت، در حالی که دانمارک در سال 2017 این قوانین را ملغی کرد. این کار پس از کنار گذاشته شدن تعدادی از پرونده‌های مطرح در این حوزه، از جمله مسائل مرتبط با کاریکاتورهای منتشر شده در روزنامه Jyllands-Posten  از ساحت مقدس پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) در سال 2005، انجام شد.

دولت دانمارک این بار در رویکرد خود بسیار آشتی‌جویانه‌تر عمل و تلاش می‌کند هتک حرمت قرآن و سایر کتب مقدس را غیرقانونی جلوه دهد. لیکه فریس (Lykke Friis)، رئیس اندیشکده اروپا و یک قانونگذار سابق، به فایننشال تایمز گفت: دولت دانمارک بین حمایت قاطع ما از آزادی بیان و ضرورت حفاظت از امنیت دانمارک مردد است.

در همین حال، احتمالاً سوئد همچنان کانون خشم جهانی در مورد قرآن‌سوزی است، کریسترسون اعلام کرد که پیامدهای جهانی ناشی از هتک حرمت، ارزش کنارگذاشتن معیارهای آزادی بیان را ندارد.

ممکن است این یک موضع اصولی باشد. با این همه بعید است که این مواضع از حق آزادی بیان در برابر اقدامات تحریک‌کنندگان ضد اسلام محافظت کند.

ترجمه: محمدحسن گودرزی